Tuyên Quang – Miền đất hội tụ tinh hoa Shan Tuyết Việt Nam

Khi hai tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang hợp nhất thành Tuyên Quang, bản đồ trà Shan Tuyết Việt Nam đã có thêm một dấu mốc lớn. Vùng đất này nay trở thành “thủ phủ” của Shan Tuyết, với diện tích hàng chục nghìn héc-ta chè cổ thụ, trải dài từ dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ đến thượng nguồn Gâm – Lô thơ mộng. Không chỉ đa dạng về khí hậu, thổ nhưỡng, Tuyên Quang (mới) còn sở hữu mạng lưới hợp tác xã, doanh nghiệp, hộ gia đình sản xuất trà Shan Tuyết phong phú, từ quy mô nhỏ truyền thống cho tới những đơn vị tiên phong xây dựng thương hiệu quốc tế.

Bài viết này sẽ đưa bạn đi qua từng vùng trà tiêu biểu của Tuyên Quang (mới), đồng thời giới thiệu các hợp tác xã, cơ sở sản xuất gắn liền với từng vùng, để bạn có cái nhìn đầy đủ hơn về một trong những trung tâm trà quan trọng bậc nhất Việt Nam.

1. Tây Côn Lĩnh – Đỉnh núi của những cây trà ngàn năm

Dãy Tây Côn Lĩnh – cao trên 2.400 m – được coi là “trái tim” của Shan Tuyết miền Bắc. Đây là nơi hội tụ những vùng trà cổ thụ lâu đời nhất Việt Nam, với hàng vạn cây trà có tuổi đời 200–600 năm.

Các vùng trà tiêu biểu:

• Cao Bồ (Vị Xuyên): Vùng trà cổ thụ nổi tiếng với hương vị khoáng mát, nước vàng óng, hậu ngọt dài.

• Phìn Hồ, Túng Sán (Hoàng Su Phì): Được ví như “thiên đường Shan Tuyết”, trà nơi đây dày, ấm, mang hương gỗ rừng, mật ong.

• Tiên Nguyên (Quang Bình): Trà mềm mại, cân bằng, hợp với nhiều dòng sản phẩm.

• Cốc Rế, Chế Là (Xín Mần): Đặc trưng bởi kỹ thuật ủ gác bếp, hương cốm khói độc đáo.

• Bắc Quang – Thác Thí, Tân Thành: Vùng trà đầu nguồn nước, cấm dùng hóa chất, nổi tiếng với chất lượng sạch và tinh khiết.

2. Hoàng Su Phì – Bản giao hưởng hương gỗ rừng

Hoàng Su Phì là “vựa” trà Shan Tuyết lâu đời, nơi cây trà mọc xen giữa ruộng bậc thang của người Dao đỏ. Độ cao trung bình 1.200 – 1.600 m, đất đỏ vàng nhiều mùn, khí hậu ẩm mát quanh năm, tạo nên hương vị đặc trưng: hương gỗ rừng, thoảng thảo mộc, vị dày và sâu.

3. Quản Bạ – Cổng trời của trà Shan Tuyết

Nằm ở độ cao 1.000 – 1.500 m, Quản Bạ có khí hậu khắc nghiệt hơn, nhiều sương gió, cây trà mọc trên núi đá vôi. Vì vậy, trà Shan Tuyết nơi đây thường mạnh mẽ, vị chát cao nhưng hậu ngọt bền.

4. Đồng Văn – Mèo Vạc: Trà trên đá tai mèo

Hai huyện cao nguyên đá Đồng Văn và Mèo Vạc không có nhiều diện tích trà, nhưng trà nơi đây lại cực kỳ độc đáo. Cây trà mọc trên núi đá tai mèo, sống nhờ khe đất nhỏ và sương mù, tạo nên hương vị mạnh mẽ, phảng phất hương khói.

5. Bắc Quang, rốn mưa của Shan Tuyết

Bắc Quang là một trong những vùng trà đặc biệt nhất. Nằm ở chân dãy Tây Côn Lĩnh, đây là khu vực đầu nguồn nước sinh hoạt, được bảo tồn nghiêm ngặt, cấm tuyệt đối hóa chất. Lượng mưa lớn, khí hậu ẩm mát quanh năm, khiến cây trà phát triển khỏe mạnh, búp trà dày, nước pha trong và hậu ngọt sâu.

6. Na Hang – Lâm Bình: Trà Shan Tuyết giữa lòng rừng già

Nếu Tây Côn Lĩnh cho trà mạnh mẽ, thì Na Hang – Lâm Bình lại mang đến sự êm dịu, thanh mượt. Đây là vùng trà nổi tiếng với búp to, phủ tuyết trắng, nước vàng sánh, hương mật ong khe suối.

7. Giá trị chung của hệ thống HTX và doanh nghiệp Shan Tuyết Tuyên Quang

• Bảo tồn cây trà cổ thụ: Hầu hết các HTX đều chú trọng gìn giữ rừng trà cổ, coi đó là tài sản chung của cộng đồng.

• Định hướng hữu cơ: Nhiều đơn vị đã đạt chứng nhận hữu cơ EU, USDA, tạo lợi thế cạnh tranh quốc tế.

• Kết hợp du lịch trải nghiệm: Từ Cao Bồ đến Thông Nguyên, du khách có thể tham gia hái, sao trà và thưởng thức ngay dưới tán cổ thụ.

• Xây dựng thương hiệu vùng: Một số đơn vị đã đăng ký nhãn hiệu tập thể như “Shan Tuyết Hà Giang”, “Shan Tuyết Na Hang”. Trong tương lai, Tuyên Quang (mới) có thể hướng đến chỉ dẫn địa lý chung.

Với hàng chục nghìn héc-ta trà Shan Tuyết, trải dài từ Tây Côn Lĩnh đến Na Hang – Lâm Bình, cùng hàng chục hợp tác xã, doanh nghiệp đang hoạt động, Tuyên Quang thực sự xứng đáng là thủ phủ Shan Tuyết Việt Nam.

Điều quan trọng hơn cả: ở mỗi búp trà Shan Tuyết nơi đây, ta không chỉ thấy vị chát ngọt, hương mật ong, mùi gỗ rừng, mà còn thấy tâm huyết của những cộng đồng đang ngày ngày gìn giữ và nâng tầm di sản trà Việt.